Palićko jezero
GORSKO OKO RAVNE VOJVODINE

Čuveno jezero nadomak Subotice obeležava 170 godina od početka svog turističkog života. Sezona je, nezvanično, već otvorena, a proleće je savršeno vreme da posetite ovaj idilični kompleks omeđen salašima na severu Bačke

Jedna stara priča kaže da je Palićko jezero nastalo od suza pastira Pavla, koji je na okolnim poljima napasao svoje stado. Dugo se verovalo i da je ovo gorsko oko severne Bačke poslednje što je ostalo od Panonskog mora iz kojeg se rodila današnja Vojvodina. Jezero nadomak Subotice jeste nastalo u pradavna vremena, ali kao izdansko, iako njegova voda najvećim delom potiče od padavina koje su ispunjavale udolinu. Slivala se sa obližnjeg terena ispirajući natrijum-hlorid, i tako postala slana. O tome svedoče i prvi dokumenti koji pominju jezero polovinom 15. veka. Već tada se znalo da njegova voda i mulj imaju lekovita svojstva. Ali, trebalo je da prođe još nekoliko stoleća da bi subotički gradski oci i lekari predložili da se na obali napravi veliko kupatilo koje će svi moći da koriste. Jezero je u međuvremenu postalo slatko, a malo naselje nedaleko od sadašnje granice ubrzo se pretvorilo u banju u koju su dolazili gosti iz cele Evrope. Ostalo je istorija.

Turistički život Palića. Zvanično je počeo 1845. godine, kada su nakon odluke Veća mađarske dvorske komore konačno odobrena sredstva za izgradnju kupatila i gostionice. Tada su postavljene prve kade, a potom su počela da niču i kupatila – toplo, blatno, muško i žensko. Glavna zgrada kupališta (današnji hotel Park) podignuta je 1860. godine, a otprilike u istom periodu i gostionica Donja trščara. Osim na lečenje, pre svega koštanih i kožnih oboljenja, posetioci su na Palić dolazili i zbog izuzetno bogatog zabavnog programa. Zlatno doba kupališta i banje počinje 1883. godine, nakon otvaranja pruge Budimpešta-Zemun i tramvajske linije do Subotice. Posete su utihnule tokom Prvog svetskog rata. Ono što nikad nije prestajalo su razne sportske aktivnosti koje su tamošnjem stanovništvu oduvek predstavljale važan deo svakodnevnice.

Sportski duh živi vekovima. Lajoš Vermeš, subotički mecena i sportista, strogo se držao parole da je u zdravom telu zdrav i duh, pa je 1880. godine na Paliću počeo da organizuje takmičenja uz učešće najboljih sportista svog doba. A sve to se dešavalo 16 godina pre nego što je Pjer de Kuberten obnovio Olimpijske igre. Sve do početka Velikog rata održavana su takmičenja u brzom hodanju, biciklizmu, rvanju, mačevanju i drugim sportovima, a dugu tradiciju ovde imaju i veslanje, jedrenje, igre s loptom, kuglanje, plivanje, klizanje, tenis. Svako godišnje doba ima svoju disciplinu, bez obzira na vremenske prilike. Ako nemate snage da plivate, ili se možda plašite inače mirnog jezera, možete iznajmiti pedaline ili kajake, koji su uvek parkirani na obali. Staze za bicikl odvojene su od pešačke zone, a prostrane površine između jezera i naselja popunjene su brojnim sportskim terenima.

Monumentalni Vodotoranj. Ovo je prvi u nizu objekata podignutih početkom prošlog veka u stilu secesije, ujedno i simbol Palića. Ponosno stoji kao kapija na glavnom ulazu u Veliki park još od trenutka kada je prvi tramvaj spojio grad Suboticu sa banjom. Toranj, koji sa crvenim paviljonom povezuje centralni svod ukrašen rezbarenim erdeljskim šarama, danas je najveća, naravno i najviša, atrakcija ovog naselja.

Velika terasa. Glavno zdanje kroz koje prolazi centralno šetalište, najznačajniji je objekat čuvenih graditelja s početka 20. veka, Deže Jakaba i Marcela Komora. Izgrađen u stilu secesije, odnosno njene mađarske varijante koja je inspiraciju pronašla u folkloru, narodnim rukotvorinama, čipkama i vezu, služio je kao salon za zabavu sa balskom dvoranom, poslastičarnicom, restoranom, prodavnicama i dve terase povijene u blagom luku. Danas predstavlja najveći poslovni i kongresni centar na Paliću i u Subotici.

Ženski i muški štrand. Ženski štrand je jedinstveno kupalište koje su Jakab i Komor postavili na mestu gde se spajaju jezero i obala. Podignut je 1909. godine po ugledu na sojenice, a nad vodom ga održavaju drveni stubovi. Jedini pristup sa kopna ostvaren je malim mostom, dok je nizom kabina zatvoren iz razloga što su nekadašnje kupačice, za koje je isključivo i bio namenjen, morale biti skrivene od znatiželjnih pogleda šetača. Na istočnoj obali nalazi se i Muški štrand, najveći objekat te vrste u prvoj Jugoslaviji.

Letnja pozornica. Ove godine slavi 65. rođendan a izgrađena je na inicijativu direktora subotičke opere i dirigenta filharmonije, koji su želeli da u najakustičnijoj lokaciji u srcu Velikog parka smeste bajkovitu scenu čije će kulise biti – stogodišnji borovi. Podignuta od neobrađenog kamena potpuno se uklapa u prirodu, pa gledaocima pruža idiličnu atmosferu pod vedrim nebom. Ovde se održava i Festival evropskog filma. U ostalim parkovima pored jezera smešteni su i fontana, velike plave vaze od keramike iz Pečuja, ukrašene vodenim božanstvima, spomen-česma sa tri ženska lika i razne druge skulpture. Zoološki vrt otvoren je 1950. godine.

Godina jubileja. Ove godine Palić kao turistička destinacija proslavlja 170. rođendan, što znači da će i cela sezona, koja nezvanično traje od početka januara do kraja decembra, biti posvećena tom značajnom jubileju. Pored redovnih događaja biće upriličeno još tridesetak manifestacija, tako da Palić narednih meseci svakako treba posetiti, makar na jedan dan. Od centra Subotice deli ga svega osam kilometara, a u okolini se nalaze i salaši, etno kuće, vinarije, putevi koji povezuju Balkan sa ostatkom Evrope. Sa širokim jezerom, monumentalnim građevinama, lepim vilama građenim u specifičnom stilu, zaštićenim parkovima, alejama i šetalištima, šarmantni kompleks na severu Vojvodine je u svako doba godine idealno mesto za opuštanje, a na vama je da odlučite da li vam više odgovara duži boravak ili pak kratak odmor tokom vikenda.